Kardeş ülke Libya 15 seneye yaklaşan dönemde hala birlik ve bütünlüğünü elde edemedi
2 Haziran 2025
Kuzey Afrika Müslüman ülkesi Libya’da Birleşmiş Milletler tarafından meşru kabul edilen ve başkentte yer alan Ulusal Birlik Hükümeti ile ülkenin doğusunda Bingazi kentinde yer alan Temsilciler Meclisi arasında bölünmüş iki başlı yönetim, ülkenin idaresini zorlaştırmakta. Albay Muammer Kaddafi’nin 2011’de sokakta bir güruh tarafından öldürülmesinden 3 yıl sonra göreve gelen temsilciler meclisi ile ülkenin batısındaki devlet kurumları arasında iç savaştan bu yana yaşanan gerilimler bunun nedenleri arasında.
Darbeci General Halife Hafter’in Fransa, Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Sudan muhalif güçleri, Yunanistan ve İsrail tarafından desteklenen güçleri 5 yıl önce, sadece başkent Trablusgarp dışında bütün ülkeyi kontrol altına almışken Türkiye’nin yoğun müdahalesi ardından ülke yarı yarıya bölünmüş durumda. Libya’daki bölünmüş askeri yapı, yönetim yapısını karmaşık hale getiren farklı bir unsuru teşkil ediyor. Ülkede meşru ordu, Hafter ordusu ve bunlara duruma göre yakınlaşan çeşitli yerel silahlı milisler var.
Libya’nın başkenti Trablusgarp’ta Abdulhamid Dibeybe’nin başbakan olduğu Ulusal Birlik Hükümeti, 2021 yılında ülkenin doğusu, batısı ve güneyinden bakanların atanmasıyla birleşik bir hükümet yapısında kurulduysa da kısa sürede meclis, hükümetle çeşitli konularda anlaşmazlıklar yaşadı.
Doğu’da yer alan Temsilciler Meclisi, Şubat 2022’de Dibeybe hükümetinin görevine son verdiğini ve Bingazi’de yeni bir hükümetin kurulduğunu duyurdu ancak Birleşmiş Milletler ülkedeki “meşru hükümetin” Dibeybe hükümeti olduğunu açıkladı. Ülkede şu anda Trablus’ta görev yapan Dibeybe hükümeti ile Bingazi’de TM’nin atadığı Usame Hammad hükümeti olmak üzere iki hükümet bulunuyor.
Libya Merkez Bankası, Ulusal Petrol kurumu, Muhasebe Divanı, Başsavcılık gibi kurumların merkezleri Trablus’ta bulunuyor ve görevlerini başkentten yürütüyor. Bu kurumlar doğu ve batıdaki hükümet tarafından ortak kabul ediliyor ve ülkenin tümünü kapsayacak faaliyetlerde bulunuyor. Eeğitim kurumları, güvenlik birimleri, liman ve havaalanları bulundukları bölgedeki hükümete tabi olarak görevlerini sürdürüyor.
Ülkedeki “yasama erkini” Doğudaki Bingazi kentinde yer alan temsilciler meclisi ve bunun üst kanadı olarak görev yapan Trablusgarp’taki Devlet Yüksek Konseyi oluşturuyor. Türkiye’de 12 Eylül öncesi bulunan Senato bezeri yapıda olan Devlet Yüksek Konseyi, Ulusal Birlik hükümetinden gelen talepleri değerlendirip ele aldıktan sonra kanun tasarısı olarak Bingazi’deki meclise sunuyor. Temsilciler Meclisinin seçim yasası gibi konularda Devlet Yüksek Konseyinin onayı veya görüş beyanı olmadan kanun çıkarma yetkisi bulunmuyor.
Libya’daki en üst düzey yürütme organı olan Başkanlık Konseyi Trablusgarp’ta. Konseyin Başkanlık görevini Muhammed el-Menfi yürütüyor. Devlet başkanı hükmünde olan Konsey Başkanı dış ilişkilerde Libya devletini temsil edip savaşa ve barışa karar verebiliyor.
Bingazi’deki Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, Dibeybe hükümetinden güven oyunu çektiğini ve ülkenin yürütme görevini Usame Hammad hükümetinin sürdürdüğünü savunuyor. Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe ise hükümetinin ülkede BM’nin de tanıdığı meşru hükümet olduğunu ve seçimler yapılana kadar görevini sürdüreceğini belirtiyor. Seçimler yapılmadığından temcilciler meclisinin geçerliliği tartışmalı.
Ülkenin doğusundaki silahlı güçlerin lideri, ABD vatandaşı darbeci general Halife Hafter’e bağlı güçler ile batıda meşru Ulusal Birlik Hükümetine bağlı Muhammed Haddad’ın Genelkurmay Başkanı olduğu ordudan oluşan iki farklı askeri yapı bulunuyor. Doğudaki silahlı güçler ile batısındaki ordu arasında Ekim 2020’de İsviçre’nin Cenevre kentinde imzalanan ateşkes anlaşması geçerliliğini sürdürüyor.
