Dev ülkenin bütün kentlerinde akrepler hızla yayılıyor
10 Mayıs 2025 Cemil Ufuk Bakırçay
Bir yanda dünyanın ileri teknolojilere, endüstrilerine sahip en büyük ekonomilerden biri ve 5. büyük nüfuslu ülkesi. Futbolda bir numara. Son papanın, pek çok sanatçının, Samba’nın, mimari harikaların ülkesi. Brezilya.
Karşısında, dünya karalarına çıkmış ilk hayvan. Evrim teorisine göre çoktan evrimleşip uzayı fethetmesi gerekirken 500 milyon yıldır aynı kalmış sekiz bacaklı bir zehirli. Akrep.
İkisinin karşılaşmasında, Brezilyalılarla akrepler arasındaki mücadelede, açık renkli küçük eklembacaklı canlılar, kazanan taraf olmaya daha yakın.
Araştırmacılar, hızlı kentleşme ve iklim bozulmasının, Brezilya şehirlerinde akreplerce sokulan insan sayısındaki anormal artışın ardında olduğunu iddia ediyor. Brezilya’nın hastalıklar bilgi sisteminden alınan verilere göre, 2014 ile 2023 yılları arasında 1,1 milyondan fazla akrep sokması vakası bildirildi. Ancak bunlar sadece bildirilenler. Normalde bildirilmeyip evde geçirilen bekle-gör vakalarının bunun 10 katından fazla olması mümkün.
Hakemli bilim dergisi Frontiers in Public Health’te yayınlanan bir araştırmaya göre, 2014 ile 2023 yılları arasında hastanelere gelen akrep sokması bildirimlerinde %155’lik bir artış olmuş. Vakalardaki artış, yüksek yoğunluklu gecekondularla, öbek öbek çöplerle özdeşleşmiş favela varoşları gibi plansız kentleşmeden kaynaklanıyormuş. Kentsel alanlar, tıpkı insanlarda olduğu gibi akreplerde de doğal yaşam alanlarına tecavüz etmesine rağmen semirecekleri yeni ortamlar sunuyormuş.
Şehirler gerçekten de istemeden bile olsa akreplerin ihtiyaç duyduğu her şeyi sağlıyor: duvarlarda, molozlarda ve inşaat artıklarında bolca barınak, sürekli ılık ortam, hamamböcekleri ve diğer kentsel omurgasızlar sayesinde güvenilir bir yiyecek kaynağı.
Akrepler en çok da yıl boyunca sıcak olan, neredeyse hiç yırtıcı hayvanın yaşamadığı, bol miktarda yiyecek, özellikle de hamamböcekleri sağlayan kanalizasyonlara meraklı.
Bazı akrep türleri yiyecek olmadan 400 güne kadar hayatta kalabiliyor ve çiftleşmeden üreyebiliyor, bu da onları yok etmeyi zorlaştırıyor.
Sıcak yazlar, yoğun yağış ve kuraklık dönemleri de sıcak ve nemli ortamlara adapte oldukları için akrep gelişimine uygun. 2024 yılı için veriler, akreplerin Brezilya’da bildirimi yapılan 200.000 sokmadan ve 133 ölümden sorumlu olduğunu gösteriyor. Araştırmacılar, 2025 ile 2033 yılları arasında toplam 2 milyon yeni vaka olacağını tahmin ediyor. Araştırmacılara göre, sorunun gerçek ölçeğinin kayıtlı istatistiklerin önerdiğinden çok daha büyük. Akrep sokmalarının günlük bir korku olduğu yerlerde, özellikle de yoksul ve kalabalık bölgelerde çalışanlar, gerçek rakamların çok daha büyük olduğunu gösterdi. Araştırmacılar, bildirilen sokmaların binde birinin hemen ölümle sonuçlandığıní, ancak çocukların ve yaşlıların en savunmasız kişiler olduğunu ifade etmekte. Sağlıklı insanlar akrep sokunca genelde iyileşiyorsa da birkaç gün boyunca ağrı, yanma, şişme, kızarıklık, karıncalanma ve mide bulantısı çekiyorlar.
Sadece Brezilya değil, Paraguay, Bolivya, Meksika, Guyana ve Venezuela’da da halk sağlığı uzmanları son yıllarda akrep sokmalarında endişe verici bir artışa tanık oldu.
Akrepler dağınık, pis, nemli ortamlarda gelişiyor. Alanları temiz tutunca, duvarlardaki çatlakları kapatınca, giderlerde, deliklerde sineklik kullanınca ve kullanmadan önce ayakkabı, havlu ve kıyafetler kontrol edilince akrep sokmasílı azalıyor. Sayılar beklenenden çok daha yüksek, yani bu önemli bir artış.
