Toplumun geniş bir kesimince beklenen emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi seçime az bir zaman kala ve devletin kasası sıcak para girişleriyle dolmaya başlayınca karar alınarak yürürlüğe giriyor. ET ile ilgili milyonlarca kişinin beklediği müjdeyi Cumhurbaşkanı Erdoğan açıkladı. Pek çok soru akla gelince toplum bunlara cevaplar aramaya başladı. Bu sorulardan bazıları şöyle: EYT düzenlemesi kimleri kapsıyor? EYT’de hangi şartlar geçerli olacak? Prim gün sayısı yetmeyenler borçlanarak emekli olabilecek mi? İşte EYT düzenlemesine dair merak edilen soru ve cevaplar.
Milyonlarca kişiyi etkileyen Emeklilikte Yaşa Takılanlar’a ilişkin düzenleme ortaya çıktı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaklaşık 2,5 milyon kişiyi ilgilendiren EYT düzenlemesinde yaş şartı aranmayacağını söyledi. SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı ayrımı olmadan EYT’lilerin başvuru yapabileceğini belirten Erdoğan kıdem tazminatları için de işverenlere yönelik KGF destekli kredi paketinin devreye alınacağını söyledi.
EYT düzenlemesi ne zaman yürürlüğe girecek?
Düzenlemenin 2023 yılının başında TBMM’ye sunulması ve ardından yasalaşması bekleniyor. Yürürlük tarihinin ise 1 Ocak 2023 olacağı tahmin ediliyor.
EYT kimleri kapsayacak?
EYT’li sayılmak için 9 Eylül 1999 tarihinden önce işe girmiş olunması gerekiyor. Bu tarihten önce sigortalı olanlar EYT kapsamına alınıyor ve kadınlarda 5000 prim gün sayısı, erkeklerde 5400 prim gün sayısı, kadınlarda 20 hizmet yılı, erkeklerde de 25 hizmet yılını dolduranlar EYT’li oluyor ve emekli olmaya hak kazandı.
EYTliler ilk maaşını ne zaman alacak?
Ocak ayı içerisinde kanunun yasalaşır ve Ocak ayı içerisinde başvuru yapılırsa maaşlarını Şubat ayından itibaren alabilecekler. Ama süreç şubat ayında yasalaşırsa maaşlar Mart ayına kalır.
Yeni yıl zammı EYT’lileri etkileyecek mi?
Ayın 3’ünde enflasyon oranı açıklandıktan sonra aslında emekliler için ne kadar zam yapılacak kanunen belirlenmiş olacak. Burada EYT de bundan faydalanacak. Herkesin prim gününe, ödedikleri yıla göre maaşları belirlenecek.
En düşük EYT’li maaşı ne kadar olacak?
Şu an için en az 3.500 TL. Baktığımız zaman enflasyon oranı %16-17 civarında olacak. Bunun üzerine ne kadar refah payı gelecek bilmiyoruz. Emeklilerde de çok ciddi bir beklenti var. Kendilerine de asgari ücret oranında zam yapılmasına yönelik. Ama beklenti %40’lar civarında zam olması yönünde.
2023’ün 6. ayından sonra emekli olmanın avantajları var mı?
Memurlarla, Bağ kurlar ve SSK’lılarda farklı. Katsayılarına göre de değişir. Memurlarda bir kademe atılıyorsa bunun değerlendirilmesi gerekir. Ama diğer kesimlerde bunun tamamen kendi prim hizmet günleriyle, girişlerinden bugüne ödedikleri primle alakalı. Dolayısıyla 6. Aydan sonra iyi olur demek doğru olmaz. 2008 öncesinde ve 2008 sonrasında aylık bağlama oranları da değişti. 2008’den sonra ödenen primlerden dolayı alınacak Maaş biraz da az eskiye göre. 2008 öncesinde ödenen maaşlar bugün emekli maaşına daha çok yansıyor.
Kaç kişi bundan yararlanacak?
2 milyon 250 bin kişi EYT düzenlemesinden yararlanacak. Bu rakam 1,5 milyonlardan bir iki ay içerisinde buraya geldi. Bu EYT’lilerin tamamı değil. Bu bugün itibariyle EYT kanunu yasalaştığında emekli olacakların sayısı. EYT’lilerin tamamı 6.5, 7 milyona varıyor. Bunların beklemesinin nedeni bir kısmı yılı doldurmadı. Bir kısmının prim günleri eksik. Bunlar zaman içinde tamamlanıyor. 2-3 yıl içinde bu toplam 6 milyon kişinin tasfiye edilip emekli olma ihtimali var.
Yaş şartı uygulaması var mı?
Aslanda bu hep masada vardı. Ama zaman içinde tamamen gündemden kalkmış gibi görünmüştü. Son dönemde yeniden gelmişti. Adı üzerinde emeklilikte yaşa takılanlar. Bu insanlar zaten zamanında yaşa takıldılar. Bu insanlara “o yaşa takılmayın, bu yaşa takılın demek” çözüm yolunda bunu tıkayabilecek bir şeydi. Sayın Cumhurbaşkanımız da dün itibariyle açıklamasında en önemlisi “yaş şartı uygulanmayacak” Toplumdaki karşılığı da buydu.
SSK Bağkur Emekli Sanndığı arasında ayrım var mı?
SSK, BAĞ-KUR, EMEKLİ SANDIĞI ayrımı yok. Bu 3 kurumda da hizmeti olanların, hizmet birleştirmesi. Yoksa 1999 öncesinde de SKK, Bağ-Kur emekli sandığındaki emeklilik şartları birbirinden farklıydı. SSK’da kadınlarda 5 bin prim günü-20 yıl hizmet süresi, erkeklerde 5 prim günü-25 yıl hizmet süresiydi. Bağ-Kur’da kadınlarda 7 bin 200 erkeklerde 9 bin şeklindeydi. Bu aynen geçerli. Bugün itibariyle bir Bağ-Kur’lu 9 bin günü doldurmadan EYT’li de olsa emekli olamaz. Zaten kanun 1999 öncesi şartları ve hakları verecek diye düşünüyoruz. O yüzden buradan kast edilen hizmet birleştirilmesi.
Sigorta primi teşviği nedir?
Taşerondan kadroya alınanlardan hemen emekli olmayı tercih etmeyecekler için ayrı bir geçiş düzenlemesinin hazırlandığını belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, emekli olduktan sonra Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışmaya devam edecek vatandaşlar için Sosyal Sigorta Prim Teşviki getiriliyor.
EYT’li çalışmak isterse ne olacak?
Bir insan Emekli olduktan sonra çalışmaya devam ederse normal çalışandan 7 puan daha fazla sosyal güvenlik primi ödemek zorunda kalıyordu. Normal çalışanla, emekli olduktan sonra çalışanın primi eşitlenecek. Dolayısıyla işverenlerin üzerinde ayrıca bir yük oluşmayacak. Bu insanlar emekli olduğunda üretim aksaması veya hizmetin aksaması gibi durumlar görebiliriz. Bunun engellemesine yönelik bir işlem olarak görüyorum.
İşlemler nerden başlatılabilir?
TÜRKİYE 2022’nin son 2 gününde SGK kuyruklarına EYT emekliliği için akın etti. SGK EYT emeklilik başvurusu ve prim dökümleri ile borçlanma için e devletten başvuru yapın videosu yayınladı. 2022 bitmeden EYT borçlanmasını ucuza yapmak mümkün. Bu sebeple bir çok kişi EYT açıklandığı andan itibaren e devlete yöneldi. Ancak e devlet sistemi göçmüş durumda. Aşırı yoğunluk sebebiyle SGK hizmet dökümü almak da borçlanma başvurusu yapmak da zor ama en kolay yolu da bu.
Sistem neden çalışmıyor?
SGK prim dökümü, doğum ve askerlik borçlanması ve EYT emeklilik başvurusu e devlet üzerinden yapılabiliyor. EYT ile emekli olabiliyor muyum sorusunun yanıtı da e devlet sisteminde bulunuyor. Ancak EYT emeklilik hakkı için bir çok kişi e devlete yönelince aşırı yoğunlukla sistem çöktü.
Neden uzun kuyruklar oluştu?
2 gün içinde EYT başvurusu yapan daha az ödeyecek. EYT emekliliği için prim ödemesi eksik olanlar 31 Aralık 2022 tarihine kadar e devletten başvurduğunda daha az prim ödeyecek. 1 Ocak 2023 itibariyle doğum borçlanma ve askerlik borçlanması gibi prim ödemeleri zamlı olacak. Haliyle yılın son 2 gününde borçlanma için başvuranlar karlı çıkacak. Bu da SGK önündeki uzun kuyrukların ve e devletteki aşırı yoğunluğun sebebi oldu.
