Bu hafta sonunda Güneşteki aşırı patlamalar nedeniyle dünyanın bazı bölgelerinde İnternet kesintileri ve elektrik sorunlarının yaşanabileceği uyarısı yapıldı.
Alışılmadık derecede güçlü bir güneş fırtınasının Cumartesi günü etki yapması bekleniyor. Olası fırtınanın dünyanın bazı bölgelerinde cep telefonu ağlarına, GPS uydularına ve elektrik şebekelerine kaos getirebilecek ‘şiddetli jeomanyetik fırtınaya’ neden olabileceği belirtiliyor. Koronal kütle atımları olarak bilinen en az beş plazma akışının Dünya’ya doğru ilerleyip bu haftasonu şiddetli bir jeomanyetik fırtına nöbeti yayınlamasına neden olacağı uyarısı yapıldı. Bu, Dünya’nın yüksek dozda radyasyona maruz kaldığı 2005’ten bu yana yayınlanan ilk alarm oldu.
Güneş Fırtınasının korkutucu olmayan güzel bir yanı da Kuzey Işıkları adı verilen gece gökyüzü olayları. Cuma-Cumartesi gecesi dünyanın pek çok yerinde kaydedilen Güneş Fırtınası bağlantılı Kuzey Işıkları Avrupa’nın pek çok yerinde olduğu gibi Türkiye’de özellikle Karadeniz sahillerinde görüldü. Trabzon ve Doğu Karadeniz’de vatandaşlar Aurıra Borealis adı verilen Kuzey Işıklarına tanık oldular.
Karadeniz’de resimlenen Kuzey Işıkları
‘Olağandışı olayın’ GPS gibi elektronik cihazları ve elektrik şebekelerinin bazı kısımlarını bozabileceğinden endişelenilmekte. Güneş veya jeomanyetik fırtınalar, genellikle koronal kütle püskürmelerinin neden olduğu, Dünya’nın manyetosferindeki gezegenin manyetik alanı tarafından kontrol edilen yerküre çevresindeki alanda büyük bir sorun.
Güneş rüzgarından Dünya’yı çevreleyen uzay ortamına çok verimli bir enerji alışverişi olduğunda güneş fırtınası meydana gelir. Dünyanın manyetosferi manyetik alan tarafından oluşturulur ve bizi güneşin yaydığı çoğu parçacıktan korur. Ancak yüksek hızlı akıntı Dünya’ya ulaştığında manyetosferi sarsıyor. Gelen güneş manyetik alanı güneye doğru yönlendirilirse, Dünya’nın zıt yönlü manyetik alanıyla güçlü bir şekilde etkileşime giriyor. Dünyanın manyetik alanı daha sonra bir soğan gibi soyularak enerjik güneş rüzgarı parçacıklarının alan çizgileri boyunca akarak kutupların üzerindeki atmosfere çarpmasına olanak tanıyor.
“Ek güneş patlamaları, jeomanyetik fırtına koşullarının hafta sonu boyunca devam etmesine neden olabilir” uyarısı da çeşitli lkelerin kamu kurumları tarafından yayınlandı. Jeomanyetik fırtınanın bazı bölgelerde “interneti durdurabileceği” konusunda da uyardı.
2004’teki güneş fırtınası İsveç’te elektrik kesintilerine neden olmuş, Güney Afrika’daki güç transformatörlerine zarar vermişti. Yetkililer, bu sefer ABD’nin muhtemelen etkileneceğini söyledi.
Güneş fırtınaları
Güneş veya jeomanyetik fırtına, Dünya’nın manyetosferinde (gezegenimizin manyetik alanı tarafından kontrol edilen, Dünya’nın etrafındaki alan) büyük bir rahatsızlıktır. Güneş rüzgarından Dünya’yı çevreleyen uzay ortamına çok verimli bir enerji alışverişi olduğunda güneş fırtınası meydana gelir. Dünyanın manyetosferi manyetik alanımız tarafından yaratılır ve bizi güneşin yaydığı çoğu parçacıktan korur. Ancak bir CME veya yüksek hızlı akıntı Dünya’ya ulaştığında manyetosferi sarsar. Gelen güneş manyetik alanı güneye doğru yönlendirilirse, Dünya’nın zıt yönlü manyetik alanıyla güçlü bir şekilde etkileşime girer.
Güneş patlamaları: Güneş atmosferinde meydana gelen büyük patlamalardır, fotonlardan oluşur. Güneş patlamaları Dünya’yı yalnızca Güneş’in Dünya’ya bakan tarafında meydana geldiğinde etkiler.
Koronal Kütle Atılımları (CME’ler): Güneşten çıkan büyük plazma ve manyetik alan bulutları herhangi bir yönde patlayabilir ve daha sonra güneş rüzgarı boyunca ilerleyerek o yönde ilerlemeye devam edebilir. Bu bulutlar Dünya’ya darbe vurabilirler.
Yüksek hızlı güneş rüzgarı akımları: Bunlar güneşin herhangi bir yerinde oluşan koronal deliklerden gelir ve genellikle yalnızca güneş ekvatoruna yaklaştıklarında rüzgarlar Dünya’yı etkiler.
Güneş enerjili parçacıklar: Yüksek enerji yüklü parçacıkların öncelikle koronal kütle püskürmeleri ve güneş patlamalarının ön kısmında oluşan şoklar tarafından salındığı düşünülmektedir. Bir CME bulutu, güneş rüzgârının içinden geçtiğinde, güneş enerjisine sahip parçacıklar üretilebiliyor ve yüklü oldukları için Güneş ile Dünya arasındaki manyetik alan çizgilerini takip ediyorlar. Yalnızca Dünya ile kesişen manyetik alan çizgilerini takip eden yüklü parçacıklar etki yaratıyor.
Güneş fırtınalarının yol açtığı hasar
Güneş patlamalarının pek çok olumsuz etkisi olabilir:
Uuydulara zarar verebilir ve çok büyük bir finansal maliyete neden olabilir.
Yüklü parçacıklar aynı zamanda Dünya’nın manyetik alanını bozarak havayollarını da tehdit edebilir.
Çok büyük alevler elektrik şebekelerinde bile akım oluşturabilir ve enerji kaynaklarını devre dışı bırakabilir.
Koronal Kütle Atılımları Dünya’ya çarptığında jeomanyetik fırtınalara ve artan auroraya yani gök ışıklarına neden olur.
Radyo dalgalarını, GPS koordinatlarını bozabilir ve elektrik sistemlerine aşırı yük bindirebilirler.
Büyük bir enerji akışı, yüksek voltajlı güç şebekelerine akabilir ve transformatörlere kalıcı hasar verebilir.
Bu, dünya çapında iş yerlerinin ve evlerin kapanmasına neden olabilir.
