İran-Avrupa nükleer görüşmeleri İstanbul’da

14 Mayıs 2025   Faik Emre Özdemir

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçı, İngiltere, Fransa ve Almanya ile nükleer konudaki görüşmelerin 16 Mayıs Cuma günü İstanbul’da yapılacağını açıkladı. Arakçı, ABD ile dolaylı görüşmeler sürdürürken, Avrupa ülkeleriyle doğrudan görüşeceklerini, Avrupalılar’ın müzakerelerden tamamen dışlanmasını istemediklerini ifade etti.

İran’ın dışişleri bakanı öte yandan ABD Başkanı Donald Trump’ın İran aleyhindeki açıklamalarına tepki gösterdi. Trump’ı Suudi Arabistan ziyaretindeki sözlerinde Siyonist oluşumun suçlarını görmezden gelmekle suçlayan Arakçı, soykırımcı rejimin Gazze’de yaklaşık 60 bin kişiyi katlettiğini hatırlattı, yıkımların Gazze’de Siyonist oluşum tarafından gerçekleştirildiği görmezden gelirken, aynı anda İran’ı bölge için bir tehdit gibi gösterme çabasını tutarsız buldu. Bunu gerçek saldırganı saklama girişimi olarak niteledi.

E3 tetiği çekebilir

İran ile üç Avrupa ülkesiyle olduğu için E3 olarak adlandırılan nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya’nın 16 Mayıs’ta İstanbul’da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde nükleer konuda bir araya geleceği bildirildi.

İran ile ABD arasında Umman aracılığında devam eden nükleer müzakere sürecinde İran, ABD’nin tek taraflı ticari yaptırımları kaldırması karşılığında nükleer programını kısıtlamaya hazır. Ancak müzakerelerde Avrupa ülkeleri yer almıyor. E3 ile İran arasında daha önce 2 Mayıs’ta Roma’da görüşme planlanmış ancak ABD ile İran arasındaki Roma’da yapılacak müzakerelerin ertelenmesiyle bu görüşme iptal edilmişti.

E3 ülkeleri, İran ile ABD anlaşmasına bakmadan daha önce 2015’te imzalanan nükleer anlaşmaya dayanarak Birleşmiş Milletler yaptırımlarını 18 Ekim’de başlatabilir. Görüşmelerde “tetik mekanizması” adı verilen böyle bir durumun olmaması için E3’ün de ABD İran arası bir anlaşmayı desteklemesi istenecek.

İran’ın nükleer programının hukuki ve yasal temellere dayandığını savunan Arakçı, faaliyetlerin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının denetimi altında yapıldığını vurguladı. Nükleer faaliyetlerin İran halkının hakkı olduğunu dile getiren bakan, ABD ile ve diğer görüşmelerde eğer makul olmayan, gerçek dışı ya da uygulanabilirliği olmayan talepler gündeme getirilirse, doğal olarak müzakerelerde sorun yaşanabileceğini ifade etti.

Anlaşmanın zemini oynuyor

İran ile 2015 nükleer anlaşmasından 2018’de tek taraflı ülkesini çeken ABD Başkanı Donald Trump, İran ile doğrudan nükleer müzakere çağrısında bulunan bir mektubu Mart’ta İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e göndermişti. Mektuba İran Umman üzerinden yanıt vermişti. Tahran ile Washington, mektup trafiğinin ardından önce Umman’da 12 Nisan’da daha sonra birer hafta arayla Roma ve tekrar Umman’da dolaylı görüşmeler yapmıştı. Hem İran hem ABD, müzakerelerde ilerleme kaydedildiğini bildirmişti. Dördüncü tur müzakerelerin 3 Mayıs’ta Roma’da yapılacağı açıklanmış ancak daha sonra “lojistik nedenlerden” ertelenmişti.

İran İslam Cumhuriyeti nükleer programını atom bombası üretmesine engel olacak şekilde kısıtlama karşılığında yaptırımların kaldırılmasını istiyor. Daha önceki açıklamalarında Tahran’ın düşük düzeyde uranyum zenginleştirmesini kabul edeceklerini söyleyen Amerika Birleşik Devletleri yetkilileriyse son dönemdeyse İran’ın her düzeyde uranyum zenginleştirme işlemini durdurmasını talep ettiklerini belirtiyor. Trump’ın gölge dışişleri bakanı rolü oynayan Özel Temsilcisi Steve Witkoff, yayımlanan bir röportajında, İran’da uranyum zenginleştirme programı asla olmaması gerektiğini ve bunun ABD’nin “kırmızı çizgisi” olduğunu söylemişti.