Yonga savaşları ve Türkiye

Cemil Ufuk Bakırçay

Çin lideri Xi Jinping (Şi Cinping) ve başbakan Li Qiang başta ABD olmak üzere Batı ülkelerince Çin’de üretilen teknolojilere ticari engeller getirilmesini eleştirerek ülkelerinin de buna benzer bir karşılık vermeye başladığını vurguladılar.

Çin, kendi mikroçiplerine (yonga) engellere cevap olarak ülkesinden çıkarılan yonga hammaddesi Galyum ve Germanyum metallerinin yurt dışına çıkışını geçtiğimiz günlerde durdurmuştu.

Cep telefonu, gömülü cihazlar ve her tür bilgisayar için yonga beyin işlevi görnekte. Çağımızda tıbbi cihazlardan taşıtlara, ev eşyalarından füzelere herşey yongalara muhtaç. Bunlar da katı hal fiziği, nanoteknoloji, ileri optik mercekler ve galyum, germanyum hammaddeleri sayesinde geliştirilmekte.

Amerika bu alanda lider olmasına karşın Tayvan ve ardından Çin, dünyada bu pazardaki hakim ülkeler haline geldiler. Yongaları kontrol eden dünyayı da elinde tutabilecek konuma yükseliyor. Bu nedenle Uyanan İnsan’da daha önce de ele alınan ABD Çin yonga savaşı çağımızın temel mücadelelerinin başında.

Ülkemizde 1980’li yıllarda YÖK Başkanı İhsan Doğramacı öncülüğünde Ankara’da Galyum-Arsenit Vadisi kurarak Türkiye’yi bu alanda liderler arasına taşıma çabası vardı. Salim Çıracı, Abdullah Atalar, Ekmel Özbay gibi araştırmacıların çalışmaları, Bilkent vadisindeki nanoteknoloji merkezi bunun bir sonucu.

Ancak bütün çalışmalar bizi potaya sokamadı. Malezya yonga üreticileri arasına girmesine rağmen Türkiye hala bu yaşamsal sektörde dışa bağımlı.